NA CZYM POLEGA AUDYT ZEWNĘTRZNY PROJEKTÓW UNIJNYCH?
Efektem audytu ma być uzyskanie zapewnienia (racjonalnego zapewnienia), że wydatki poniesione w ramach projektu są kwalifikowalne, a realizowany projekt jest zgodny z umową i wnioskiem oraz wydanie opinii w tym zakresie. Audyt obejmuje przede wszystkim sprawdzenie:
- czy beneficjent realizuje projekt zgodnie z wnioskiem o dofinansowanie (kompletną dokumentacją aplikacyjną), umową oraz obowiązującymi przepisami prawa (w szczególności w zakresie prawa zamówień publicznych oraz ochrony danych osobowych);
- czy procedury kontroli wewnętrznej beneficjenta zapewniają prawidłowość realizacji projektu, rzetelność i wiarygodność przedkładanych dokumentów w związku z realizacją;
- czy beneficjent posiada ścieżkę audytu w zakresie finansowo-księgowym;
- czy beneficjent posiada odpowiednie procedury finansowo-księgowe oraz procedury dotyczące realizacji projektu pozwalające na racjonalne zapewnienie o poprawności projektu;
- czy beneficjent prowadzi odrębną ewidencję księgową na potrzeby projektu;
- kwalifikowalności wydatków, sposobu ich dokumentowania,
- wiarygodności i rzetelności wniosków o płatność;
- sprawdzenie czy wydatki wykazane w dokumentach zostały rzeczywiście poniesione;
- zgodności wniosków o płatność z księgami rachunkowymi beneficjenta w części dotyczącej projektu;
- wiarygodności wniosków o płatność w zakresie sprawozdawczości z realizacji projektu, odnośnie danych rzeczowych oraz osiągania zakładanych celów i wskaźników;
- sposobu przechowywania dokumentacji projektowej;
- czy beneficjent wdrożył zalecenia przeprowadzonych kontroli i audytów oraz usunął ewentualne nieprawidłowości;
- czy beneficjent w zakresie informacji i promocji stosuje się do zapisów zawartych w umowie o dofinansowanie projektu i obowiązujących wytycznych w tym zakresie;
- czy projekt jest zgodny z politykami wspólnotowymi.
Ostatnim etapem badania jest podsumowanie, czyli przygotowanie opinii i raportu (sprawozdania), które zostaną przekazane do IZ/IP. Dokumenty te, poza informacjami oczywistymi, jak harmonogram, zakres badania, techniki itp., w szczególności zawierają: ustalenie stanu faktycznego, określenie wielkości próby oraz metodologii jej doboru, wskazanie stwierdzonych problemów w trakcie realizacji projektu wraz ze wskazaniem ich wagi oraz czy jakikolwiek z tych problemów ma charakter systemowy, określenie oraz analizę przyczyn i skutków uchybień, uwagi i wnioski w sprawie usunięcia stwierdzonych uchybień, rekomendacje. Audytowany ma prawo do odniesienia się do opinii i sprawozdania z audytu przed przekazaniem jego ostatecznej wersji IZ/IP. Audytorzy uwzględnią uzasadnione uwagi audytowanych zespołów w końcowej wersji sprawozdania. W trakcie realizacji audytu audytorzy z reguły pozostają do dyspozycji jednostki audytowanej doradzając w zakresie dokumentowania i realizacji procesów oraz kontroli wewnętrznej, dzięki czemu wnoszą wartość dodaną już do samej codziennej pracy w badanej jednostce.
Należy przy tym podkreślić, że audyt zewnętrzny projektu unijnego to nie to samo co kontrola projektu unijnego.
Poprzez swoje umiejętności, doświadczenie i wiedzę audytor powinien przyczynić się do jakości zarządzania projektem, sprawności kontroli wewnętrznej, łatwości w identyfikacji ryzyka i zarządzaniu nim. Innymi słowy, zadaniem audytora jest wsparcie zespołów zarządzających projektami i pomoc w takiej organizacji procesów zachodzących w projekcie, aby możliwe było zarządzanie ryzykiem, które znacznie ogranicza lub eliminuje możliwość wystąpienia zdarzeń i okoliczności mogących w sposób niekorzystny wpłynąć na realizowane przedsięwzięcie, w szczególności zaś spowodować niekwalifikowane koszty w projekcie.
Audytor nie ma „mocy władczej i sprawczej" - nie decyduje o kwalifikowalności kosztów, nie ma możliwości wyciągania konsekwencji - tym samym zaś nie jest kontrolerem, który w sposób zerojedynkowy ocenia nasze przedsięwzięcie. Audytor raczej szuka luk w systemie, które mogłyby spowodować kłopoty (określa ryzyko) - np. niezaplanowane, niekwalifikowane koszty, niecelowe działania, nieskuteczne formy kontroli wewnętrznej, następnie zaś uświadamia zespół zarządzający argumentując mu swoje racje i proponuje działania, które byłyby w jego ocenie bardziej skuteczne (rekomendacje). Tym samym zaś prowadzi swego rodzaju doradztwo na rzecz beneficjenta, wskazując błędy, przede wszystkim systemowe - powielane w jednostce, firmie lub organizacji i doradzając prawidłowe działanie.